Skąd wzięły się świece? Krótka historia świec na świecie
Dziś używamy świec w oderwaniu od ich pierwotnego przeznaczenia. Świece to doskonały klimat w domu, piękny zapach i przytulna atmosfera. Nie zawsze świece kojarzyły się wyłącznie z przyjemnym spędzaniem czasu w gronie najbliższych. W dawnych czasach świece rozświetlały długie, zimowe noce, były nieodłącznym elementem wykorzystywanym przy obrzędach religijnych i często jedynym źródłem światła, które pozwalało dawnym uczonym studiować księgi i rozwijać naszą cywilizację.
Kiedy wynaleziono świece?
Świece towarzyszyły ludzkości już od starożytności. Choć pierwsze formy świec pojawiły się około 5000 lat temu, to za wynalezienie świecy w tradycyjnym rozumieniu tego słowa często uznaje się działania starożytnych Rzymian. Były one używane do oświetlania domów i wykorzystywane w obrzędach religijnych, aż po współczesne wykorzystanie jako element dekoracyjny i relaksacyjny w domach.
Świece w starożytności
Wzmianki o świecach możemy znaleźć już 5000 lat temu, jednak niewiele jest informacji mogących wskazywać na ich pierwotne pochodzenie ani na to, kto je faktycznie wymyślił. Często spotykanym poglądem na początek historii świec jest używanie przez starożytnych Egipcjan świec z sitowia, zwanych po angielsku rushlights. Świece te były tworzone w bardzo prosty sposób - poprzez zanurzenie patyków w rozpuszczonym tłuszczu zwierzęcym. Jednak nie posiadały one knotów w tradycyjnym znaczeniu tego słowa. Egipcjanie używali rushlights już 3000 lat p.n.e., jednak to starożytnym Rzymianom przypisuje się stworzenie świecy w tradycyjnym rozumieniu tego słowa poprzez zanurzanie zrolowanego papirusu w rozpuszczonym łoju lub wosku pszczelim. Świece były wtedy powszechnie używane do oświetlania domów, służyły również podczas obrzędów religijnych oraz stanowiły pomoc dla podróżników. Grecy stosowali świece m.in. ku czci bogów podczas uroczystości religijnych.
Świece w różnych częściach świata
W różnych regionach świata stosowano odmienne rodzaje wosków zależnie od dostępnych źródeł. W Indiach wosk był tworzony z owoców drzewa cynamonowego, zaś w Japonii wosk uzyskiwano z orzechów. Interesujące rozwiązanie znaleziono w Chinach, gdzie knotem był zwijany papier ryżowy, zaś woskiem... lokalne owady zmieszane z ziarnami wtłoczonymi w papierową formę.
Świece były również powszechnie stosowane do obrzędów religijnych w różnych kulturach. Palące się świece towarzyszyły żydowskiemu świętu Chanuka od około 165 roku p.n.e., w Biblii również znajdziemy odniesienia do świec, zostały one tez na stałe przypisane do obchodów Świąt Wielkanocnych od IV wieku n.e.
Świece w średniowieczu
Aż do Średniowiecza w całej Europie stosowano powszechnie świece zrobione z łoju. Przełomem okazało się wprowadzenie na ten kontynent świec z wosku pszczelego, który charakteryzował się czystym i równym paleniem, bez dymu i sadzy. Znaczącą różnicę stanowił też przyjemny, miodowy zapach w odróżnieniu od ostrego zapachu łoju. Świece z wosku pszczelego zostały powszechnie wprowadzone do kościołów, jednak ze względu na wysoką cenę, mogli sobie na nie pozwolić jedynie ludzie zamożni. W średniowiecznej Anglii i Francji pojawiła się gildia rzemieślnicza twórców świec. Wytwórcy świec chodzili od domu do domu produkując świece z pozostawionego łoju, z czasem zaczęli też tworzyć własne manufaktury i sprzedawać świece w swoich własnych sklepach.
Świece w czasach nowożytnych
W czasach kolonialnych w USA odkryto zalety rośliny zwanej woskownicą, z której przez pewien czas tworzono świece, jednak ze względu na wyjątkowo mozolny i uciążliwy proces pozyskiwania wosku z woskownicy, o świecach z tej rośliny szybko zapomniano. W XVIII wieku w związku z rozwojem wielorybnictwa nastąpił przełom - zaczęto wykorzystywać do tworzenia świec surowiec o nazwie spermacet, pozyskiwany z głowy kaszalota. Wosk ten był trwalszy i dzięki niemu stworzono pierwsze "nowoczesne" świece, jakie znamy także i dziś. W tamtych czasach zarówno spermacet, jak i wosk pszczeli były jedynymi woskami, które podczas spalania nie wydzielały nieprzyjemnego zapachu, co stanowiło ich ogromną zaletę.
Świece w XIX wieku - czas rewolucji przemysłowej
XIX wiek to wiek rewolucji przemysłowej również w branży świecarskiej. To właśnie wtedy miała miejsce większość głównych wydarzeń wpływających na wytwarzanie świec, jakie znamy obecnie. Francuski chemik Michel Eugene Chevreul odkrył w latach dwidziestych XIX wieku, jak wydobywać kwas stearynowy z kwasów tłuszczonych pochodzenia zwierzęcego. Dzięki jego odkryciu stworzono wosk stearynowy, który charakteryzuje się twardością, trwałością i czystością spalania. Świece stearynowe do dziś są popularne. Co ważne, obecnie dzięki rozwojowi technologii, stearynę można uzyskiwać nie tylko z kwasów tłuszczowych pochodzenia zwierzęcego, ale także roślinnego, co sprawia, że takie świece są odpowiednie dla wegetarian i wegan.
W roku 1834 wynalazca Joseph Morgan przyczynił się do ogromnego zwiększenia dynamiki rozwoju przemysłu świecarskiego dzięki opracowaniu maszyny pozwalającej na ciągłą produkcję formowanych świec (tzw. świece bryłowe) dzięki użyciu cylindra z ruchomym tłokiem służącym do "wyrzucania" świec podczas ich stygnięcia. Dzięki wprowadzeniu maszynowej produkcji świec towar ten zaczął być dostępny w produkcji masowej i stał się przedmiotem pożądania wielu grup społecznych.
Jedną z marek, która przyczyniła się do rozpropagowania świec w XIX wieku, była Candle-lite Company. Dzięki wspólnym wysiłkom właściciela Emery'ego oraz doktora Ernesta Twitchella - chemika, wynalazcy i filantropa udało się stworzyć tzw. "proces Twitchella", który znaczącą zwiększył bezpieczeństwo i doskonałość ówczesnych świec. Ukoronowaniem jego zasług stała się prestiżowa nagroda Perkins Award, którą otrzymał w 1917 roku.
Parafina, zwana też woskiem parafinowym została prowadzona do branży świecarskiej w latach pięćdziesiątych XIX wieku, gdy chemicy odkryli, jak skutecznie oddzielać występującą w ropie naftowej substancję woskową. Dzięki nowym możliwościom wykorzystania dotychczasowego odpadu przy produkcji ropy naftowej branża świecarska była w stworzyć jeszcze tańsze świece. Ze względu na masowe wykorzystanie ropy naftowej odpadu było tak dużo, że producenci mogli tworzyć coraz tańsze świece na bazie parafiny.
Wraz z wprowadzeniem żarówki w 1879 r. produkcja świec zaczęła zmieniać swoje oblicze. Nie były one już potrzebne do zapewnienia źródła światła.
Świece w XX wieku
Świece zaczęły ponownie zyskiwać popularność w pierwszej połowie XX wieku, utrzymując wzrost na stałym poziomie aż do lat osiemdziesiątych XX wieku, gdy pojawiło się nowe zainteresowanie świecami jaki artykułami dekoracyjnymi, pomocnymi w budowaniu przytulnej, domowej atmosfery w coraz szybciej pędzącym świecie. Świece stały się też popularnym prezentem na każdą okazję. Dzięki temu nowemu zainteresowaniu, zwiększyła się gama rozmiarów, kształtów i kolorów, a także pojawiły się na szeroką skalę świece zapachowe, które uwielbiamy do dziś.
Lata dziewięćdziesiąte XX wieku przyniosły bezprecedensowy wzrost popularności świec, a po raz pierwszy od ponad wieku opracowano nowe rodzaje wosków do świec. W Stanach Zjednoczonych chemicy rolni zaczęli opracowywać wosk sojowy, bardziej miękki i wolniej płonący wosk niż parafina. Jest to również jeden z rodzajów wosków naturalnych, które w odróżnieniu od parafiny nie są odpadem przy produkcji ropy naftowej. Produkcja wosków roślinnych będących źródłem odnawialnym jest o wiele bardziej korzystna i bezpieczna dla środowiska, stąd też rosnące zainteresowanie świecami naturalnymi. W tym samym czasie pojawiły się też inne woski roślinne, jak wosk palmowy, kokosowy czy rzepakowy lub konopny. Najbardziej popularne w XXI wieku są sojowe świece zapachowe.
Świece obecnie
Świece przeszły długą ewolucję od czasu ich pojawienia się. Chociaż nie są już używane jako główne źródło światła, nadal zyskują na popularności na całym świecie. jednymi z chętniej wybieranych są świeczki zapachowe w słoiku. Dzisiaj świece symbolizują świętowanie z najbliższymi, rozpalają zmysły podczas wieczorów we dwoje, pomagają się zrelaksować. Świece też służą do odpowiedniego uhonorowania wszelkich ceremonii i pozwalają na zaakcentowanie domowej, przytulnej atmosfery nadając wszystkiemu ciepły i piękny blask.
Nowoczesne świece - połączenie funkcjonalności, symboliki i estetyki
Współczesne świece, choć pierwotnie wynalezione jako źródło światła, z biegiem lat przekształciły się w przedmioty o dużym znaczeniu dekoracyjnym i emocjonalnym. Obecnie są one stosowane głównie w celu tworzenia nastrojowej atmosfery, podkreślania wyjątkowych chwil, relaksu oraz jako element wystroju wnętrz. Świece stanowią również istotną część rytuałów i ceremonii, zarówno religijnych, jak i osobistych.
Rodzaje nowoczesnych świec
Dzięki rozwojowi technologii i innowacjom w produkcji wosków, współczesne świece dostępne na rynku różnią się pod względem materiału, kształtu, zapachu i przeznaczenia. Oto kilka z nich:
- Świece sojowe są jednymi z najpopularniejszych wśród świec wpisujących się w eko trend. Wosk sojowy, pozyskiwany z nasion soi, jest w pełni naturalny, biodegradowalny i spala się wolniej niż tradycyjna parafina. Dzięki temu świece sojowe są bardziej zrównoważone środowiskowo, a ich palenie jest przyjemniejsze. Świece sojowe mają również czystszy zapach, co sprawia, że są idealne do aromaterapii i tworzenia spokojnej atmosfery.
- Świece woskowe, wykonane z wosku pszczelego, to kolejny naturalny wybór, który zyskuje na popularności. Wosk pszczeli jest produktem naturalnym i odnawialnym, a jego palenie wydziela przyjemny, miodowy zapach, który jest relaksujący i aromaterapeutyczny. Świece woskowe są również doskonałym wyborem do przestrzeni, w których zależy nam na oczyszczeniu powietrza – wosk pszczeli ma właściwości oczyszczające.
- Świece parafinowe. Choć parafina jest woskowym produktem pochodzenia ropopochodnego, nadal jest popularnym wyborem do produkcji świec, szczególnie tych o intensywnym zapachu. Świece parafinowe charakteryzują się szeroką dostępnością i stosunkowo niską ceną. Są one często wykorzystywane w produkcji świec zapachowych i dekoracyjnych. Jednak warto pamiętać, że nieoczyszczona parafina może wydzielać substancje podczas spalania, dlatego ich użytkowanie wymaga ostrożności.
- Świece palmowe są produkowane z wosku pozyskiwanego z oleju palmowego. To alternatywa dla świec parafinowych, choć ich produkcja wiąże się z kontrowersjami dotyczącymi wpływu na środowisko (np. wycinanie lasów deszczowych w celu uprawy palm). Mimo to, świece palmowe mają gładką powierzchnię, długotrwałe palenie i mogą mieć intensywny zapach. Często są wykorzystywane w produkcji świec dekoracyjnych.
- Świece kokosowe są stosunkowo nowym odkryciem na rynku świec. Wosk kokosowy pochodzi z miąższu orzechów kokosowych i jest jednym z najczystszych i najbardziej naturalnych wosków. Świece z tego wosku mają wyjątkowo gładką konsystencję, pali się bardzo czysto, a ich palenie jest długotrwałe. Ponadto wosk kokosowy ma niską temperaturę topnienia, co sprawia, że świece kokosowe palą się równomiernie i nie tworzą nieestetycznych osadów.
- Żelowe świece są wyjątkowe, ponieważ ich wosk ma przezroczystą, żelową konsystencję. To doskonały wybór do dekoracji, ponieważ można do nich włożyć różnorodne ozdoby, takie jak muszelki, kamienie czy kwiaty, co czyni je wyjątkowo atrakcyjnymi. Żelowe świece palą się również bardzo wolno, co sprawia, że ich trwałość jest wysoka. Często są wykorzystywane jako dekoracje w restauracjach czy podczas wydarzeń specjalnych.
- Świece aromaterapeutyczne to idealny wybór dla osób szukających relaksu i ukojenia. Wosk tych świec jest wzbogacony o olejki eteryczne, które podczas spalania uwalniają kojące zapachy. W zależności od rodzaju olejków, takie świece mogą wspomagać redukcję stresu, poprawę koncentracji, czy ułatwiać zasypianie. Popularne zapachy to lawenda, eukaliptus, jaśmin, pomarańcza czy drzewo sandałowe.
- Świece do masażu to innowacyjne rozwiązanie, które łączy zalety świec zapachowych z funkcją relaksacyjną. Podczas palenia, wosk świecy staje się ciepły, a po zapaleniu można go wykorzystać do masażu. Wosk tych świec zawiera nawilżające oleje, które pielęgnują skórę, nawilżając ją i odżywiając. To doskonały wybór na romantyczne wieczory, jak również na zabiegi pielęgnacyjne w domowym spa.
- Świece dekoracyjne pełnią przede wszystkim funkcję estetyczną. Występują w różnych kształtach, kolorach i rozmiarach, a ich celem jest ozdobienie wnętrza. Mogą mieć formę kul, stożków, kwiatów, czy nawet postaci. Często są wykorzystywane jako elementy aranżacji stołów na specjalne okazje, takie jak wesela, przyjęcia czy kolacje.
- Świece tealighty i podgrzewacze to małe, często używane do dekoracji świeczki. Zwykle palą się w metalowych lub plastikowych pojemnikach, co sprawia, że są bardzo bezpieczne i wygodne w użyciu. Są powszechnie wykorzystywane w aromaterapii, a także do podgrzewania olejków zapachowych w kominkach. Świetnie nadają się do tworzenia subtelnej atmosfery w każdym pomieszczeniu.
Świece w XXI wieku – różnorodność w stylu i funkcji
Nowoczesne świece to szeroki wybór dla osób, które szukają czegoś więcej niż tylko źródła światła. Obecnie na rynku dostępne są różne rodzaje wosków, formy, kolory i zapachy, które pozwalają na stworzenie wyjątkowej atmosfery w każdym pomieszczeniu. Świece stały się także symbolem dbania o siebie i spędzania czasu w atmosferze relaksu, a ich zastosowanie wykracza daleko poza tradycyjne role, jakie pełniły w przeszłości.